[chercher des mots basques à l'intérieur du dictionnaire]

aux mots basques

avoir

avoir /avwaʀ/ // 1 verbe transitif
a)
possession izan ukan (BL) üken (ZU) eduki (MD)
j'ai trois frères
hiru anaia baditut hiru anaia ditut
il n'a pas d'argent
ez du dirurik ez dü sosik (ZU) ez dauka dirurik (MD)
j'ai la réponse
ihardespena badut
il n'avait pas d'argent
ez zuen dirurik
il a les yeux bleus
begi urdinak ditu
il a du courage
kuraia badu
ils ont leur fille qui part au Québec familier
alaba Quebec-era abian zaie
son regard a quelque chose de méchant
haren behakoak badu gaiztotik
en avoir très familier
 = être courageux koskoilak baditu (BL) (arrunt.) potroak dauzka (MD) (arrunt.)
il avait les mains qui tremblaient
eskuak dardaran zituen
b) localisation
vous avez la gare tout près
geltokia hurbil-hurbila duzu
vous avez un parc au bout de la rue
parke bat baduzu karrikaren puntan
c)  = obtenir
je n'ai pas pu avoir l'horaire du car
ezin izan dut autobusaren tenorerik ukan ez dut autobusaren ordutegia atzeman ahal izan
pouvez-vous nous avoir ce livre?
liburu hau eskuratzen ahal diguzu?
je n'ai pas pu avoir Luc au téléphone
ez dut Lukas telefonoan kausitu ahal izan
d)  = porter
 + vêtements
il avait un pantalon beige
galtza beixak zituen
la femme qui a le corsage bleu
atorra urdina duen emaztea atorra urdineko emaztea
e) dimensions
avoir 3 mètres de haut
hiru metro gora izan hiru metroko goratasuna ukan
ici, le lac a 2km de large
hemen, aintzira 2 km zabal da hemen, aintzirak 2 km-ko zabaltsuna du heben, aintzirak 2 km-ko zabaltarzüna dü (ZU)
f) âge
 = avoir izan ukan (BL) üken (ZU) eduki (MD)
il a dix ans
hamar urte ditu hamar urte baditu
j'ai l'impression d'avoir 20 ans
iruditzen zait 20 urte ditudala
il a dans les cinquante ans
berrogeita hamar urte nonbait han ditu
des bâtiments qui ont plus de 250 ans
250 urte baino gehiago duten eraikinak 250 urte baino gehiagoko eraikinak
elle venait d'avoir 38 ans
38 urte bete berriak zituen
g)  = avoir une sensation
 + faim/soif
vous avez soif et moi j'ai faim
zu egarri zara eta ni gose
 + chaud/froid
moi j'ai chaud, mais mon compagnon dit qu'il a froid
ni bero naiz, baina lagunak dio hotz dela ni berotürik niz, bena ene lagünak dio hoztürik dela (ZU)
 + peur/honte
de quoi avez-vous peur?
zeren beldur zara?
votre famille a honte de vous
zutaz ahalke dira etxekoak
h)  = souffrir de
 + rhume, maladie
il a la rougeole
gorriaireak ditu
il a eu la rougeole à dix ans
gorriaireak hamar urtetan ukanak ditu
il ne veut pas dire ce qu'il a
ez du erran nahi zer duen
qu'est-ce que tu as?
zer duk?
il a qu'il est jaloux
horrek duena da jelos dela
qu'est-ce qu'il a à pleurer?
zer du negarrez?
i)  = faire
il a eu un geste d'énervement
xifridurazko jestu bat egin du erreüstarzün keinü bat egin dü (ZU)
elle a eu un sourire malin
jada zekienaren irriñoa egin du
ils ont eu des remarques malheureuses
ohar desegokiak egin dituzte
j)  = recevoir chez soi
avoir des amis à dîner
adiskideak afaltzeko izan
k)  = avoir un cours de, avoir à faire
j'ai français à 10 heures
10etan frantseseko klasea badut
le vendredi, j'ai trois heures d'anglais
ortziraleetan, badut ingeles klasea, hiru orenez ortziraleetan, hiru oreneko ingeleseko klasea dut
je n'ai rien ce soir
ez dut deus gaur arratsean
l)
 = atteindre, attraper harrapatu atzaman (ZU) kausitu bildu
ils ont fini par avoir le coupable
azkenean hobenduna harrapatu dute azkenean ogendüna atzaman düe (ZU)
je l'ai eu!
cible kausitu dut
on les aura!
harrapatuko ditugu! (lag.ar.)
je t'aurai!
harrapatuko haut! (lag.ar.)
elle m'a eu au sentiment
sentimenduekin bildu nau
m)  = duper familier
 sujet:escroc, plaisantin harrapatu zakuan sartu
ils m'ont eu
harrapatu naute
je t'ai bien eu!
ederki zakuan sartu haut! (lag.ar.)
se faire avoir
par escroc engainatua izan inganatürik izan (ZU) izorratua izan (arrunt.)
par un plaisantin harrapatua izan
je me suis fait avoir de 10
10 €z izorratua izan naiz (arrunt.)
2 verbe auxiliaire
izan ukan (BL)
hier, j'ai mangé trois bananes
atzo, hiru banana jan ditut
as-tu faim? — non, j'ai mangé trois bananes
gose haiz? — ez, hiru banana jan ditut
j'étais pressé, alors j'ai couru
presatua nintzen, orduan lasterka ibili naiz presan nintzan, ordüan lasterkatü niz (ZU)
il a fini hier
atzo bururatu du atzo ürrentü dü (ZU)
je n'ai pas encore fini
ez dut oraino bururatua
il a été renvoyé deux fois
bi aldiz konporatua izan da
je l'ai vu le 13 février
otsailaren 13an ikusia dut
nous aurons terminé demain
bihar bururatuko dugu bihar bururatua izanen dugu
si je l'avais vu
ikusi banu
avoir à + infinitif:  = devoir
j'ai à travailler
lan egin behar dut
j'ai deux ou trois choses à vous dire en tête à tête
bizpahiru gauza baditut zuri buruz buruan errateko
n'avoir qu'à:
tu n'as qu'à me téléphoner demain
aski duk (ni) bihar deitzea
c'est simple, vous n'avez qu'à lui écrire
erraza da, aski diozu idaztea
tu n'avais qu'à ne pas y aller
aski huen hara ez joatea
s'il n'est pas content, il n'a qu'à partir
ez bada kontent, aski du joatea
3 verbe impersonnel
a) il y a:
b)
 = il y a (suivi d'un singulier) bada (ba)dago (MD)
 = il y a (suivi d'un pluriel) badira (ba)daude (MD)
il y a un homme à la porte
bada gizon bat atean
il y a des gens qui attendent
badira jendeak beha daudenak
il y a eu trois blessés
hiru zauritu izan dira
il y a voiture et voiture!
auto guziak ez dira berdin!
qu'y a-t-il?
zer da?
qu'est-ce qu'il y a?
zer gertatzen da? zer agitzen da? (ZU)
il y a que nous sommes mécontents! familier
gertatzen dena da ez garela kontent!
il y a eu un accident
istripu bat gertatu da
qu'est-ce qu'il y a eu?
zer gertatu da?
il n'y a pas que toi!
ez haiz hi bakarrik! ez hiz hiaur! (ZU) ez haiz bakarra!
il n'y a que lui pour faire cela!
ez da hura baizik halakoen egiteko!
il n'y a pas que nous à le dire
ez gara bakarrak hori erraten dugunak
il y en a:
antécédent au singulier bada
antécédent au pluriel badira
j'achète du pain? — non, il y en a encore
ogia erosten dut? — ez, bada oraino
il y en a qui disent ...
badira ... erraten dutenak... bada ... erraten duenik
il y en a qui feraient mieux de se taire!
batzuek hobe lukete isilik egotea!
il y en a, je vous jure! familier
zinez, badira batzuk!
il n'y en a que pour:
il n'y en a que pour mon petit frère, à la maison
etxean ez da anaia ttipia baizik konta
il n'y en a eu que pour lui pendant l'émission
emankizuna osoki hari buruz itzulia zen
y a pas: familier
il y a pas, faut que je parte
ez da harat ez honatik, joan behar dut
y a pas, il faut qu'il désobéisse
ez da deus egitekorik, beti desobeditu behar du
il y a pas à dire, il est très intelligent
ez da ukatzerik, biziki argia da
il n'y a qu'à (+ infinitif): y a qu'à (+ infinitif) familier
il n'y a qu'à les laisser partir
aski dira joatera uztea
il n'y a qu'à protester
aski da protestatzea aski da ezetz erratea
y a qu'à lui dire familier
aski zaio erratea
c) temps
il y a dix ans que je le connais
badu hamar urte ezagutzen dudala
il y avait longtemps qu'elle désirait le rencontrer
aspaldian hura ikusi nahia zen
Dans le cas d'une action révolue, on emploie ago et le prétérit.
il y a dix ans, j'ai obtenu mon diplôme
diploma duela hamar urte eskuratu nuen
il est né il y a tout juste un an
urtea badu zuzen-zuzen sortua dela
il y a dix jours que nous sommes rentrés
badu hamar egun etxeratuak garela
il n'y a pas un quart d'heure qu'il est parti
ez du oren laurden bat joana dela
d) distance
il y a 10km d'ici à Biarritz
10 km dira hemendik Miarritzera
combien y a-t-il d'ici à Lille?
zenbat km dira hemendik Lillera?
4 nom masculin
a)  = bien
il a investi tout son avoir dans l'entreprise
dituen ontasun guziak bere enpresan inbertituak ditu
b)
 = actif kreditu kreditü (ZU)
avoir fiscal
zerga kreditu
5 avoirs nom masculin pluriel
ondasun (pl.) hontarzün (ZU)
avoirs financiers
finantza ondasunak
6 nom masculin
avoir commercial eros-sari