[chercher des mots basques à l'intérieur du dictionnaire]

aux mots basques

pouvoir

pouvoir /puvwaʀ/ // 1 verbe auxiliaire
a)
pouvoir: permission ahal izan *edin+ke (daiteke)/*ezan+ke (dezake) *iro (diro) (BL)
vous pouvez le garder si vous voulez
atxikitzen ahal duzu, nahi baduzu atxiki dezakezu, nahi baduzu
maintenant, vous pouvez aller jouer
orain jostatzera joaten ahal zara orai txostakatzera joaiten ahal zira (ZU) orain jostatzera joan zaitezke orai txostakatzera joan zaiteke (ZU)
vous pouvez desservir
mahaia altxatzen ahal duzu mahaia altxa dezakezu
on pouvait dire tout ce qu'on voulait
nahi zen guzia erraten ahal zen nahi zen guzia erran zitekeen
cependant, nous avons pu entrer dans le bureau
halere, bulegoan sartu ahal izan gara
ne pas pouvoir (=défense, interdiction) ez ahal izan ez daiteke/dezake ezin -tu (g.g.er.) ezin izan (zab.)
attention, dans ces endroits vous ne pouvez pas faire ce que vous voulez
kasu, gero, leku horietan ez duzu nahi duzuna egiten ahal
dans les écoles publiques françaises, un instituteur ne peut faire le signe de croix au su de quiconque
frantses eskola publikoetan ezin dezake errient batek gurutzearen seinalea egin nehoren jakinera
il a été libéré, mais durant cinq ans il ne pourra pas rester dans 24 départements, parmi lesquels Paris et les environs de Paris
libratua izan da, baina bost urtez 24 departamendutan ezin egonen da, hauen artean Parise eta Pariseko inguruak libratürik izan bena bost urtez 24 departamentütan ez diteke egon, hauen artean Parise eta Parise üngürüetan (ZU)
les choses ne peuvent être faites comme si Hasparren se trouvait dans n'importe quel territoire
gauzak ezin dira egin Hazparne beste edozein lurraldetan balitz bezala
la secrétaire lui a répété à plusieurs reprises qu'elle ne peut rien lui dire, ajoutant qu'elle avait dit la même chose aux autres journalistes
idazkariak behin eta berriz errepikatu dio ezin diola deus erran, beste kazetari guziei ere hori bera erran diela gehituz
non, ma fille, vous ne pouvez pas épouser cet homme
ez, alaba, gizon hura ez dirozu esposa ez, alaba, gizon hura ez dezakezü esposa (ZU)
b) demande: politesse
est-ce que je peux fermer la fenêtre?
leihoa hesten ahal duta? leihoa hets dezaket?
puis-je emprunter votre stylo?
idazluma hartzen ahal dizut? idazluma har diezazuket? (goi) idazlüma har deizakezüta? (ZU)
pourrons-nous vous appeler demain?
bihar deitzen ahalko zaitugu? bihar deit zetzakegüa? (ZU)
puis-je vous être utile?
laguntzen ahal zaitut?
pouvez-vous m'ouvrir la porte, s'il vous plaît?
atea irekitzen ahal didazu, plazer baduzu? borta zabal deizakedazü, otoi? (ZU)
pourriez-vous nous apporter du thé?
dutea ekartzen ahal zeniguke? tea ekar zeneizakegüa? (ZU)
c) pouvoir: possibilité (pour le sujet)
il est faible, mais il peut se lever
ahula da, baina jaikitzen ahal da ahula da, baina jaiki daiteke
je peux le faire
egiten ahal dut egin dezaket egin dirot (BL) (g.g.er.) egitea badaukat (MD)
je pouvais lancer la balle plus loin que lui
pilota hark baino urrunago botatzen ahal nuen pelota harek beno hürrünago igorten ahal nüan (ZU) pilota hark baino urrunago bota nezakeen pelota harek beno hürrünago igor nezaken (ZU)
dans un mois il pourra marcher
hilabete baten buruko, ibiltzen ahalko da hilabete baten bürüko ebil diteke (ZU)
je ne peux que vous féliciter
ez nagoke zuri goresmenak eman gabe zorihonen emaitea baizik ez zait baratzen (ZU)
je voudrais pouvoir vous aider
lagundu nahi zintuzket lagüntü nahi züntükeet (ZU)
il n'a pas pu venir
ez da etorri ahal izan ezin ziteken jin (ZU)
la salle peut contenir 100 personnes
100 lagun sartzen ahal dira gelan gelak 100 lagun har ditzake
d) impossibilité
je ne peux rester sans vous; si vous ne venez pas à moi, je ne peux vivre
zu gabe ezin egona naiz, niregana heldu ez bazara, ez naiteke bizi zü gabe ez niteke egon, ez bazira ene gana jiten, ez naite bizi (ZU)
elle s'est cassé la jambe, elle ne peut pas se lever
zangoa hautsia du, ez da jaikitzen ahal zangoa hautsia du, ez daiteke jaiki zangoa hautsia du, ezin jaiki daiteke (goi) zankoa hautserik dü, ez diteke jeik (ZU) zangoa hautsia du, ezin da jaiki (zab.) zangoa hautsia du, ezin jaikitzen da (g.g.er.)
elle a mal aux yeux, elle ne peut pas lire
begietan min du, ez du irakurtzen ahal begietan min du, ez dezake irakur begietan min du, ezin irakur dezake (goi) begietan min du, ezin du irakurri (zab.) begietan min du, ez diro irakur (BL) begietan min du, ezin irakurtzen du (g.g.er.)
vous ne pourrez pas l'obtenir
ez duzu erdiesten ahalko ezin erdietsiko duzu ez dezakezü ardiets (ZU) ezingo duzu erdietsi (MD)
e) probabilité, hypothèse
il pourrait être italien
italiarra izan daiteke/liteke
ça aurait pu être un voleur!
ohoina izan zitekeen
bien + pouvoir:
où ai-je bien pu mettre mon stylo?
non ezarri ote dut ene idazluma?
qu'est-ce qu'il peut bien faire?
zer ari ote da?
il a très bien pu entrer sans qu'on le voie
berdin nehork ikusi gabe sartu ahal izan da
qu'est-ce que cela peut bien lui faire? familier
zer afera du hark? zer inporta zaio hari?
f) suggestion
je pourrais venir te chercher
zure xerka jin ahal ninteke hire txerka jin ninteke (ZU)
tu aurais pu me dire ça plus tôt!
lehenago erraten ahal hidakeen! lehenago erran hiezadakeen! (goi) hori lehenago erran heizakedan (ZU)
g) souhaits
puisse-t-il guérir rapidement!
araiz laster sendatuko da! laster sendatuko ahal da! ailedi berehala sendot! (ZU)
puissiez-vous dire vrai!
agian egia diozu!
2 verbe impersonnel
il peut pleuvoir
euria izan daiteke euria egin dezake
il pourrait pleuvoir
euria egin lezake
il pourrait s'agir d'un assassinat
hilketa izan liteke
3 verbe transitif
est-ce qu'on peut quelque chose pour lui?
zerbait egiten ahal ote dugu harentzat? zerbait ahal dügüa harentako? (ZU) zerbait egin ote dezakegu harentzat? zerbait ahal dezakegüa harentako? (ZU)
il fait ce qu'il peut
ahal duena egiten du
il a fait tout ce qu'il a pu
ahal zuen guzia egin du ahal züana oro egin dü (ZU) egin zezakeen guzia egin du
que puis-je pour vous?
zerbait egiten ahal duta zuretzat? zerbait egin dezaket zuretzat?
je ne peux rien faire pour vous
ez dut deus egiten ahal zuretzat deus ez dezaket egin zuretzat deus ezin dugu egin zuretzat
on n'y peut rien
nehork deus ezin egin
désolé, mais je n'y peux rien
barkatu, baina ez dut deus egiten ahal parka, bena ez dezaket deüs egin (ZU)
on ne peut plus:
il a été on ne peut plus aimable
ezin gisakoagoa izan da
il a été on ne peut plus clair
ezin argikiago erran du
n'en pouvoir plus:
je n'en peux plus
fatigue, énervement, désespoir ez dirot gehiago ez dezaket gehiago
il n'en peut plus d'attendre
beha egoteaz asea da haidürü egoitez aserik da (ZU)
partons, je n'en peux plus goazen hemendik, leporaino asea naiz goatzan, aski badüt (ZU)
4 se pouvoir verbe pronominal
ça se peut familier
badaiteke
vous croyez qu'il va pleuvoir? — ça se pourrait bien
uste duzu euria izanen dela? — baliteke, bai uste düzü ebi eginen düala? - baliteke, bai (ZU)
ça ne se peut pas familier
ezin daitekeena da ez daiteke izan
il se peut que (+ subjonctif):
il se peut qu'elle vienne
badaiteke etor dadin baditeke jin dadin (ZU)
il se pourrait que (+ subjonctif):
il se pourrait qu'elle vienne
baliteke jin dadin baliteke jin ledin (ZU)
il se pourrait bien qu'il pleuve
baliteke euria egin dezan
5 nom masculin
botere potere (ZU)
il semble aux gens qu'un maire a tous les pouvoirs et qu'il peut faire des miracles
jendeari iruditzen zaio auzapez batek botere guziak badituela eta mirakuluak ere egin ditzakeela
c'était une superstition de gens que cette pierre de Harpeko Saindu avait un pouvoir exceptionnel
jendeen ustekeria zen Harpeko Sainduko harri harek besteek ez bezalako boterea bazuela
il ne pouvait imaginer l'ambiance des temps anciens sans soif de pouvoir, jalousie et conflits
ez züan asmatzen lehenagoko giroa potere gose, jeloskeria eta borrokarik gabe. (ZU)
 = capacité ahal esku gaitasun
croyez-vous qu'un bout de papier a de tels pouvoirs?
uste duzu paper mutur batek holako ahalak dituela?
 = autorité botere potere (ZU) esku aginte (zab.) aginpide (zab.)
avoir le pouvoir de faire qch
zerbaiten egiteko boterea ukan
il a un extraordinaire pouvoir de persuasion
gogatzeko indar harrigarria du
le Pays Basque en a assez de la violence; il demande à ceux qui ont le pouvoir de faire la paix, qu'ils la fassent le plus vite possible
Euskal Herria bortizkeriaz asea da; bakearen egiteko eskua daukatenei galdatzen die lehenbailehen egin dezaten
il fera tout ce qui est en son pouvoir
egiten ahal dituenak oro eginen ditu
pouvoir absorbant
xurgatzeko ahalmen hartzeko ahalmen (ZU)
avoir beaucoup de pouvoir
botere handia ukan
avoir du pouvoir sur qn
norbaiten gainean eskua izan norbait bere manupean/agintepean ukan
n'avoir aucun pouvoir sur qn
eskurik batere ez ukan norbaiten gainean norbaiten ganako potererik batere ez üken (ZU)
tenir qn en son pouvoir
norbait bere eskupean atxiki norbait bere esküpean etxeki (ZU)
le quatrième pouvoir
 = presse prentsa
en vertu des pouvoirs qui me sont conférés
emanak izan zaizkidan botereen indarrez
la séparation des pouvoirs
botereen arteko bereiztea
avoir pouvoir de faire qch
autorisation zerbaiten egiteko ahalmena izan zerbaiten egiteko ahalmena üken (ZU)
droit zerbaiten egiteko eskua ukan
pouvoir central
botere zentral aginte zentral (zab.)
le parti au pouvoir
boterean den/botereko alderdia
avoir le pouvoir
boterea ukan
exercer le pouvoir
aginduan izan gobernatu
prendre le pouvoir
légalement boterera heldu
illégalement boterea hartu
dans les cercles proches du pouvoir
gobernuaren inguruko giroetan/jendarteetan gobernüaren üngürüko jentartean (ZU)
pouvoir d'achat
erosahalmen erosteko ahalmen
pouvoir de décision
erabaki(tzeko) ahalmen
le pouvoir exécutif
botere betearazlea
le pouvoir judiciaire
justizia boterea botere judiziala
le pouvoir législatif
botere legegilea